Jednym z najsilniej występujących obaw wśród ludzi jest lęk przed samotnością. Występuje on niezależnie od wieku i płci – przyjrzymy się szczególnemu przypadkowi lęku przed samotnością u osób po 50. roku życia.
Jak dbać o zdrowie psychiczne?
Piramidę zdrowia psychicznego wyróżniają obszary, o które należy zadbać, aby cieszyć się dobrym samopoczuciem oraz spokojnym życiem wolnym od lęków (także lęku przed samotnością). Każdy z tych elementów odpowiada za dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne. Nie możemy wybrać sobie któregoś elementu – aby być zdrowym i szczęśliwym trzeba pamiętać o wszystkich.
Jakie obszary zawiera piramida zdrowia psychicznego?
- Ciało – jak mawia stare porzekadło „w zdrowym ciele zdrowy duch”.
- Mózg – nasz najważniejszy organ, który zarządza całym ciałem i myśleniem. Tak jak kondycję fizyczną utrzymujemy poprzez ćwiczenia, tak mózg ćwiczymy, np. ucząc się nowych rzeczy.
- Myśli – często widzimy, że osoby nieszczęśliwe nie opierają swojego samopoczucia na faktach, a jedynie na wyobrażonych czarnych scenariuszach.
- Samoocena – aby było Ci z Tobą dobrze, musisz myśleć o sobie dobrze.
- Ludzie – relacje z innymi to podstawa długiego i szczęśliwego życia.
- Odpoczynek – równie ważna, co rozwój, jest także regeneracja.
Źródła problemu samotności u osób po 50. roku życia
Powody pojawienia się poczucia samotności u osób dojrzałych i w wieku podeszłym mogą nie być oczywiste, szczególnie dla młodszych pokoleń. Z czego może wynikać poczucie osamotnienia osoby dojrzałej? Najczęściej spotykane powody to[1]:
- Problemy zdrowotne.
- Duma – osoby dojrzałe miewają problem z przyznaniem się do swoich słabości. Bliscy, nie wiedząc o problemie, nie mogą pomóc w jego rozwiązaniu.
- Różnice pokoleniowe – człowiek starszy może czuć się wyobcowany, nie odnajdując się w nowej rzeczywistości.
- Śmierć bliskiej osoby,
- Syndrom pustego gniazda – matki i ojcowie zmagają się z syndromem pustego gniazda – dom, wraz z wyprowadzką dorosłych dzieci, staje się cichy i opustoszały.
- Zmiana otoczenia – przeprowadza się do dzieci lub domu opieki może wydawać się rozwiązaniem problemu osamotnienia. Bywa inaczej, bo choć w nowym miejscu są ludzie, to nie jest już środowisko znane z codzienności.
- Nuda – ograniczenie aktywności powoduje nudę, a lęk przed samotnością wzmagany jest poczuciem nieprzydatności, gdy zabraknie na przykład obowiązków zawodowych.
Radzenie sobie z samotnością
Możemy wyróżnić wiele podejść do problemu samotności, w zależności od osobowości i upodobań osoby oraz powodów jej poczucia osamotnienia. Przyjrzyjmy się klasyfikacji[2] sposobów radzenia sobie z samotnością u osób dojrzałych i starszych.
- AKTYWIŚCI
Są to osoby, które z wiekiem zaczynają angażować się w sprawy społeczne i polityczne. - NIANIE
To podejście opiera się na wzięcie pod swoją opiekę dzieci – szczególnie własnych wnuków, ale także podejmując pracę niani. - PRACUSIE
Podejście polega na pozostaniu w pracy lub zaangażowaniu się w inny sposób w życie dotychczasowego środowiska zawodowego. - DZIAŁKOWICZE
Niektórym kontakt z naturą może z powodzeniem pomóc uporać się z osamotnieniem. Opieka nad ziemią pomaga także ustalić sobie cele i wspomaga poczucie przydatności. - RELIGIJNI
Jednym z miejsc łączącym ludzi jest świątynia – niezależnie od wyznania. Poza regularnym spotykaniem innych ludzi, także sama wiara może dać ukojenie lęków. - PODRÓŻNICY
Warto spróbować wycieczek – krajowych i zagranicznych. Obcowanie z nowymi miejscami, poznawanie ludzi i wypoczynek może znacznie poprawić samopoczucie. - DOMOWNICY
Osoba, która nie lubi opuszczać swojego domu, może znaleźć hobby możliwe do realizacji w domu (np. prace ręczne), a nawet przygarnąć zwierzę. Przeczytaj więcej o zaletach posiadania psa. - NAUKOWCY
Zgłębienie się w interesującą dziedzinę pozwala zapomnieć o upływającym czasie i dolegliwościach. Może być także sposobnością do poznania ludzi – na przykład na kursach lub wykładach Uniwersytetu Trzeciego Wieku. - ROZRYWKOWI
Takie osoby z chęcią zaangażują się w dedykowane dla osób starszych stowarzyszenia (np. związki seniorów), które organizują spotkania i imprezy okolicznościowe. - CHOROWICI
W negatywnej realizacji tego podejścia, możemy obserwować hipochondrię i nadmierne skupienie na własnym cierpieniu. Warto pracować nad tym podejściem, wykorzystując skupienie na zdrowiu, działać proaktywnie – na przykład poprzez aktywność sportową. - SPORTOWCY
Takie osoby dużo czasu spędzają na aktywności fizycznej. Warto rozważyć zapisanie się na zorganizowane zajęcia dla seniorów, na których można poznać nowe osoby, a także ćwiczy się pod okiem specjalisty. - ATRAKCYJNI
Dbanie o swój wygląd, poprawia ich samoocenę. Poczucie atrakcyjności może być pomocne także przy odnawianiu więzi małżeńskiej lub szukaniu nowej miłości. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj. - PERMANENTNIE SAMOTNI
Jest to grupa osób, które nie znalazły swojej metody na zaradzenie samotności. Warto odkryć źródło osamotnienia tej osoby i podczas rozmowy pomóc „przyporządkować się” do jednej z powyższych grup. Warto także rozważyć udanie się do terapeuty.
Lęk przed samotnością u osób dojrzałych
Problem lęku przed samotnością u osób dojrzałych i w wieku podeszłym jest złożony – istnieją różne źródła jego występowania (np. syndrom pustego gniazda), a co za tym idzie, także różne metody radzenia sobie z nim. Najważniejsze jest dopasowanie metody do osobowości i upodobań osoby cierpiącej na poczucie osamotnienia – w przeciwnym razie, nie tylko nie uda się rozwiązać problemu, ale narodzi się także nowa frustracja.
Natalia Kocur, psycholog, psychoterapeutka w nurcie poznawczo-behawioralnym. Studia psychologiczne ukończyła na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, a szkolenie terapeutyczne odbyła w Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej w Warszawie. Mieszka i praktykuje w Warszawie. Prowadzi psychoterapię indywidualną oraz stronę internetową z bazą najnowocześniejszej wiedzy na temat zaburzeń lękowych i technikami samopomocy: pokonajlek.pl.
[1] Wasilewska-Ostrowska K., Samotność osób starszych w kontekście zmian demograficznych. Kultura i Edukacja. 2013;4(97):234-244.
[2] Wasilewska-Ostrowska K., Samotność osób starszych w kontekście zmian demograficznych. Kultura i Edukacja. 2013;4(97):234-244.