Problemy ze wzrokiem należą do typowych powikłań cukrzycowych. Będąc jednym z pierwszych symptomów choroby, często są też przyczynkiem do jej rozpoznania. Retinopatia cukrzycowa to właśnie choroba, na którą zapadnie większość diabetyków. Osoby starsze, które cierpią od wielu lat z powodu podwyższonego poziom cukru we krwi, są szczególnie narażone na uszkodzenie narządu wzroku.
To właśnie dzięki badaniom okulistycznym – w samych Stanach Zjednoczonych, tylko w 2014 roku – postawiono ponad ćwierć miliona diagnoz cukrzycy. Schorzenie można bowiem łatwo rozpoznać przy okazji standardowego badania dna oka. Okulista odkryje wówczas charakterystyczne zmiany w układzie krwionośnym, takie jak mikrowylewy lub wysięki krwi, czy rozszerzone bądź patologiczne naczynia krwionośne. Te zniszczenia są spowodowane podwyższonym poziomem cukru we krwi (hiperglikemią) i przez dłuższy czas mogą narastać w sposób niezauważalny dla chorego. To tzw. retinopatia cukrzycowa, która w ciągu pierwszych 20 lat choroby wystąpi niemal u wszystkich cierpiących na cukrzycę typu 1 i u 60% pacjentów z cukrzycą typu 2.
Objawy retinopatii cukrzycowej
Pierwszymi zauważalnymi dla chorego objawami najcięższej postaci takich zmian – retinopatii proliferacyjnej – bywają „muszki” w oczach. Pacjenci cukrzycowi opisują w ten sposób ciemne plamki pojawiające się w polu widzenia i znikające po jakimś czasie. Przesuwają się one wraz z ruchem gałki ocznej. Są one konsekwencją mikrowylewów z pękniętych naczyń krwionośnych do ciała szklistego oka (substancji wypełniającej gałkę oczną). Jeśli to niewielkie wylewy, wysączona krew ma szansę po kilku tygodniach wchłonąć się samoistnie.
Takiego objawu nie wolno jednak zignorować. Nieleczona retinopatia bowiem postępuje, a naczynia krwionośne siatkówki stają się coraz bardziej kruche. Kolejny, większy wylew krwi do gałki ocznej może spowodować nawet częściową lub całkowitą ślepotę. Inne stanowiące zagrożenie dla wzroku konsekwencje retinopatii cukrzycowej to obrzęk plamki lub odwarstwienie siatkówki. Dlatego mroczki przed oczami, ale również pogorszenie ostrości wzroku, ból oka, zniekształcenie widzianego obrazu czy jakikolwiek inny dyskomfort związany z widzeniem powinny skłonić diabetyka do natychmiastowej wizyty u okulisty.
Regularne kontrole
Jeśli objawy retinopatii jeszcze nie wystąpiły, wystarczy kontrola raz do roku oraz właściwa terapia samej cukrzycy. Konieczne będzie ustabilizowanie poziomu cukru we krwi i przestrzeganie zaleconej diety. Warto wyeliminować inne czynniki przyspieszające postępowanie retinopatii (takie jak otyłość, nadciśnienie, czy palenie papierosów).
Gdy objawy retinopatii staną się dla chorego odczuwalne, okulista zaleci częstsze wizyty – nawet co kwartał. Umożliwi to monitorowanie postępów choroby i, w razie potrzeby, szybkie wdrożenie leczenia. Co w przypadku, gdy zmiany w naczyniach krwionośnych siatkówki są mocno zaawansowane?
Najważniejszą formą leczenia staje się wówczas laseroterapia, z pomocą której koaguluje się zmienione chorobowo naczynia. Ich rozrost to w gruncie rzeczy reakcja organizmu na niedotlenienie centralnej części siatkówki. W przebiegu cukrzycy poprzez osłabiony układ krwionośny dociera tam zbyt mało tlenu – tłumaczy prof. Jerzy Szaflik, założyciel Centrum Mikrochirurgii Oka „Laser” w Warszawie. Laserowa koagulacja pozwala zatem zarówno zapobiec wylewom do gałki ocznej, jak i poprawić dotlenienie siatkówki.
Prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik
Prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik jest jednym z największych polskich autorytetów okulistycznych. Jako mikrochirurg wykonał ponad 20 tys. operacji, z powodzeniem stosując nowatorskie techniki operacyjne w przeszczepach rogówki, usuwaniu zaćmy czy leczeniu jaskry i innych schorzeń gałki ocznej. Jest pionierem zabiegów laserowej korekcji wad wzroku w Polsce i inicjatorem Banku Tkanek Oka. Jako jeden z pierwszych polskich chirurgów wprowadził nowoczesną metodę chirurgicznego usuwania zaćmy – fakoemulsyfikację, a w ostatnim czasie również usuwanie zaćmy przy użyciu lasera femtosekundowego.
Będąc od 25 lat związany z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym, pozostaje współczesnym twórcą warszawskiej szkoły okulistycznej i wychowawcą kilku pokoleń okulistów. Na jego naukowy dorobek składa się kilkaset polskich i zagranicznych publikacji naukowych, wystąpień i referatów. Autor lub współautor kilkunastu podręczników akademickich, redaktor najważniejszych polskich czasopism okulistycznych, członek wielu krajowych i międzynarodowych towarzystw naukowych.
Wielokrotnie uhonorowany w kraju i zagranicą za wybitne zasługi w pracy naukowej, dydaktycznej i zarządczej, między innymi Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski czy Złotym Medalem Światowej Akademii Medycznej im. Alberta Schweitzera.