Dwie plenerowe wystawy przygotowane przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie to propozycja spojrzenia na polską wieś i jej (nasze wspólne?) dziedzictwo na nowo, bez uprzedzeń. Wpisują się w przedsięwzięcie Województwa Małopolskiego pn. „Niezwykła Małopolska Wieś”, realizowane od dwóch lat w formie konkursu. Konkurs zwraca uwagę na wspólną wartość, jaką stanowi krajobraz, oraz na mądre zagospodarowanie przestrzeni publicznej. Wystawy „Kto to wie(ś)?” rozwijają te właśnie idee. Pierwsza z wystaw wnika w stałą ekspozycję Sądeckiego Parku Etnograficznego, druga wypełnia plac Wolnica w Krakowie. Obydwie wywiedzione są ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, w duchu praktykowanego przez Muzeum współdziałania z artystami i rzemieślnikami. Dawne świadectwa życia ludzi traktowane są tu jako inspiracja do myślenia o współczesności i zmiany świata wokół siebie.
Na własną rękę i na własną miarę w Nowym Sączu
Wystawa wpisana w pejzaż sądeckiego skansenu to opowieść o ważnych składnikach wiejskiego świata – takiego, jaki możemy poznać dzięki etnograficznej kolekcji. Sześć artystycznych instalacji w otoczeniu drewnianych zagród i chat prowokuje do spotkania z dziedzictwem wsi w nowy sposób – osobiście, na własną rękę.
Instalacja „Gromada” z fotografiami dawnych mieszkańców dzisiejszej Małopolski (przedstawicielami różnych grup etnicznych i religijnych) przypomina o bliskim i współzależnym bytowaniu, na którym opierało się wiejskie poczucie wspólnoty – niewolne od kryzysów i napięć. Instalacje „Tworzywo”, „Rzeczy”, „Z_ręczność” i „Patent” zbudowane są z artystycznie przetworzonych rzemieślniczych metod i wiejskich narzędzi – dowodów pomysłowości naszych babć i dziadków, którzy urządzali swój świat z lokalnych tworzyw, przy pomocy sprytnych wynalazków i przekazywanych z pokolenia na pokolenie umiejętności. Zaś „Figura”, autorska interpretacja twórczości Karola Wójciaka-Heródka z Lipnicy Wielkiej, przenosi w sferę znaków i wartości, przywołuje ich moc. Czy my, mieszkańcy dzisiejszych miast i wsi, mamy szansę znaleźć tu coś swojego?
Gra z tradycją i wyobraźnią na placu Wolnica w Krakowie
Wystawa na krakowskim placu Wolnica nawiązuje do działalności stowarzyszenia Warsztaty Krakowskie (1913–26). Artyści-projektanci zrzeszeni w tej organizacji łączyli fascynację kulturą tradycyjną z szacunkiem dla rzemiosła i wiarą, że każdy człowiek nosi w sobie poczucie piękna. Nie próbowali kopiować folkloru, ale przetwarzali według własnych upodobań wywiedzione z niego motywy, formy, pomysły technicznych rozwiązań. Projektowali i wytwarzali przedmioty użyteczne i piękne.
W kolekcji Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajduje się jedyny w Polsce zbiór zabawek z Warsztatów Krakowskich. To przede wszystkim maleńkie, fantastycznie kolorowe figurki ptaków (gęsi, czaple, pawie, indyki, dzięcioły) oraz z wyczuciem zdobione laleczki toczone z drewna. Można rozpoznać wśród nich postaci widywane w tamtych czasach na ulicach Krakowa: dziewczęta i chłopców w krakowskich strojach, tutejsze przekupki, tradycyjnie ubranych Żydów, ale także bohaterów krakowskich legend, m.in. lajkonika i pana Twardowskiego. Jest też smok zaprojektowany przez Zofię Stryjeńską. Wije się jak żywy dzięki temu, że fragmenty jego tułowia i ogona przyklejono do płóciennego paska. Prosty patent? Ale ile sprawia frajdy!
Warsztaty słynęły z tego, że do zdobienia zabawek, batikowych tkanin i zdobionych batikiem przedmiotów z drewna zatrudniały dzieci i młodzież. Zakładano, że kluczem do uzyskania wyjątkowych, niepowtarzalnych ornamentów jest… brak wykształcenia plastycznego, nieskrępowana edukacją wyobraźnia. Wśród adeptek Warsztatów szczególnie wyróżniały się siostry Kogutówny – Józefa i Zofia. Także ich prace stały się punktem wyjścia do czasowej aranżacji placu Wolnica.
Pomysł przeobrażenia miejskiego placu (znajdującego się w centrum, a jednak mającego w życiu miasta znaczenie nieco peryferyjne) wprost czerpie z dorobku Warsztatów i podejmuje ich twórczy eksperyment. Nie ukrywa fascynacji wiejską kulturą tradycyjną, a jednak swoją moc czerpie nie tyle z kanonu, co z jego autorskiej interpretacji i z wyobraźni. Można się tu przechadzać, można przysiąść, pobawić się – swobodnie spędzić czas i poszukać czegoś dla siebie.
Niemal pusty do niedawna plac zamieszkują teraz zainspirowane maleńkimi laleczkami, toczone z drewna figury. Ożywiają go kolory i wzory zaczerpnięte z rysunków powstałych w pracowniach Warsztatów. Na instalacjach pojawiają się także wizerunki dawnych bywalców placu – przestrzeni, w której przed II wojną światową toczyła się handlowa, a przy okazji kulturowa wymiana (nazwa Wolnica pochodzi od forum liberum, czyli prawa wolnego handlu, które umożliwiało kupcom raz w tygodniu sprzedawanie mięsa poza jatkami). To miejsce, gdzie spotykali się sąsiedzi z dzielnicy Kazimierz, przyjezdni i miejscowi rzemieślnicy, mieszkańcy podkrakowskich wsi sprzedający warzywa, gęsi, sery. Czy możliwe, by nie podpatrywali siebie nawzajem?
Wystawa jest propozycją zagospodarowania publicznej, wspólnej przestrzeni treścią, w której miejskość i wiejskość przenikają się. Nie jest to przecież zjawiskiem wyjątkowym, ale zwyczajnym i powszechnym, tyle że nie zawsze dostrzeganym i docenianym. A przecież niezwykle twórczym.
Wystawy plenerowe o polskiej wsi
Autorem aranżacji i instalacji na placu Wolnica i w Sądeckim Parku Etnograficznym jest Olaf Cirut, malarz, projektant, absolwent Wydziału Malarstwa krakowskiej ASP. W latach 2001–10 współzałożyciel i dyrektor artystyczny „Czasopisma o kulturze wizualnej –grafia”. Od 2002 związany ze Stowarzyszeniem Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie. Twórca luminescencyjnego muralu w Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku, muralu z farbami przy rondzie Mogilskim w Krakowie, muralu ARE YOU READY w Krakowie, muralu Pole Dance w ramach wystawy transgrafia oraz kilkudziesięciu innych wielkoformatowych realizacji malarskich. Współpracownik Muzeum Etnograficznego
w Krakowie. Projektant wystaw: „Od-nowa” w ramach ekspozycji stałej MEK, „Rzecz małopolska – park doświadczeń kulturowych” (Kraków, Tarnów, Bruksela, Warszawa), „Polski etnodizajn w Paryżu” (Paryż), „Nieposkromiona potrzeba frajdy” w ramach Międzynarodowego Biennale Designu w Saint-Étienne oraz „Izba przyjęć rzeczy biednych. Re_KOLEKCJE z Kantora” w MEK. Autor koncepcji artystycznej Skweru Konika Zwierzynieckiego w Krakowie, Dzikich Plant, tj. niekonwencjonalnego placu zabaw na krakowskich Plantach, oraz placu zabaw w parku Decjusza w Krakowie.
_______________________________________
Kraków
KTO TO WIE(Ś)? gra z tradycją / gra z wyobraźnią
- Wolnica
czas trwania: 21 września–31 października 2018
otwarcie wystawy: 21 września, godz. 12.00
W czasie trwania wystawy na placu Wolnica oryginalne przedmioty z Warsztatów Krakowskich można oglądać na ekspozycji w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, w Ratuszu na pl. Wolnica 1 (wstęp wolny).
Nowy Sącz
KTO TO WIE(Ś)? na własną rękę / na własną miarę
Sądecki Park Etnograficzny (oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu)
- B. Wieniawy-Długoszowskiego 83B
czas trwania: 23 września–31 października 2018
otwarcie wystawy: 23 września, godz. 13.00
W dniach 23–30 września 2018 w Miasteczku Galicyjskim przy ul. Lwowskiej 226 w Nowym Sączu trwa wystawa fotograficzna towarzysząca finałowi konkursu „Niezwykła Małopolska Wieś”. Autorem zdjęć jest Michał Łuczak. Fotograf odwiedził społeczności lokalne, uhonorowane w tymże konkursie. Powstała w ten sposób panorama 100 obrazów z 35 małopolskich miejscowości. Opowieść o przyrodzie i krajobrazie, a także o ludziach, ich pracy i pasjach.
_________________________________________
Koncepcja wystaw: Antoni Bartosz, Bożena Bieńkowska, Olaf Cirut, Katarzyna Piszczkiewicz
Współpraca: Anna Bujnowska, Barbara Kożuch, Mateusz Król, Anna Sulich-Liga, Urszula Sobczyk, Karolina Pachla-Wojciechowska
Projekty aranżacji i instalacji: Olaf Cirut, Katarzyna Wojtyga
Konsultacje architektoniczne: Agnieszka Szkiłondź
Konsultacje techniczne: Leszek Lisowski
Skanowanie materiałów archiwalnych do instalacji GROMADA: Mateusz Król
Teksty: Dorota Majkowska-Szajer
Redakcja: Ewa Ślusarczyk
Tłumaczenia: Paulina Duda, Jodi Greig
Prace realizacyjne: PHU Lisowski
Wparcie logistyczne: Józef Leniartek