Jak chronić się przed nadciśnieniem?

Schorzenie, w którym na zapobieganie i leczenie duży wpływ ma sam pacjent, jest poważnym wyzwaniem cywilizacyjnym. Jak chronić się przed nadciśnieniem, które nieleczone może doprowadzić do zawału serca lub udaru mózgu, mówi dr hab. n. med. Ewa Jędrzejczyk-Patej z Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.

Czym jest nadciśnienie?

Nadciśnienie tętnicze to schorzenie przewlekłe, które polega na tym, że pacjent ma podwyższone spoczynkowe wartości ciśnienia tętniczego krwi. Diagnoza polega na tym, że mierzy się pacjentowi ciśnienie, najczęściej w gabinecie lekarskim, choć można oprzeć się także na pomiarach dokonywanych przez pacjenta lub na ambulatoryjnym monitorowaniu, przeprowadzanym za pomocą Holtera ciśnieniowego.

O nadciśnieniu mówimy wtedy, kiedy wartość pomiarów w gabinecie lekarskim osiąga poziom równy lub wyższy niż 140/90 mmHg. Podwyższone wartości mówią nam o nadciśnieniu tętniczym, ale warto podkreślić, że schorzenie nie jest diagnozowane na podstawie jednego pomiaru. Jednocześnie, nawet jeden pomiar może zasygnalizować problem. Ważne, by pomiary ciśnienia były wykonywane w spoczynku – w czasie wysiłku ciśnienie standardowo wzrasta, więc wynik badania byłby niemiarodajny. Po aktywności fizycznej należy odczekać co najmniej 5 minut i dopiero wykonać pomiar.

Jaka jest przyczyna nadciśnienia i czym może ono grozić?

Przyczyny nadciśnienia najogólniej możemy podzielić na pierwotne i wtórne. Najczęściej mamy do czynienia z nadciśnieniem pierwotnym. Jest to schorzenie wieloczynnikowe, u podłoża którego są czynniki genetyczne, czyli skłonności do zachorowania uwarunkowanie genetycznie. Jeśli ktoś z naszej rodziny jest chory na nadciśnienie, mamy większe ryzyko, że my też zachorujemy. Do tego trzeba dołożyć czynniki środowiskowe. Wieloczynnikowość nadciśnienia polega w tym przypadku m.in. na tym, że na czynniki genetyczne, a więc na tę predyspozycję genetyczną, nakładają się czynniki środowiskowe, czyli nasz tryb życia, które dodatkowo przyczyniają się do tego, że nadciśnienie  rozwija się lub nie, w młodszym lub w starszym wieku. Te środowiskowe czynniki to zarówno czynniki niemodyfikowalne, takie jak na przykład wiek i płeć, jak i modyfikowalne, do których należą: niezdrowy tryb życia, nieprawidłowa dieta, niewłaściwa waga, używki. U osób predysponowanych genetycznie i prowadzących niehigieniczny tryb życia ryzyko rozwoju nadciśnienia znacznie wzrasta.

Kto choruje na nadciśnienie?

Chorują zarówno osoby starsze, jak i młodsze, a nawet dzieci. Aktualnie obserwuje się trend w kierunku zachorowań wśród osób coraz młodszych – chorują już osoby w wieku nawet dwudziestu lat. Nadciśnienie u osób młodych w coraz większym stopniu wiąże się z niezdrowym trybem życia: rozwija się zwłaszcza wtedy, kiedy nastolatki i młodzi dorośli za mało się ruszają, mają nadwagę lub wręcz są otyłe. To istotny – i rosnący – problem cywilizacyjny.

Część zachorowań na nadciśnienie może być związana ze schorzeniami nerek lub schorzeniami endokrynologicznymi. Jest to tak zwane nadciśnienie tętnicze wtórne. Dotyczy to jednak niewielkiego odsetka pacjentów. Większość zachorowań jest związana z genetycznymi predyspozycjami, na które nakładają się czynniki środowiskowe. Nadciśnienie tętnicze to poważne schorzenie cywilizacyjne, którego następstwa mogą być tragiczne. To jednocześnie schorzenie, które można i trzeba leczyć.

Jakie skutki może mieć nadciśnienie?

Konsekwencji nadciśnienia może być bardzo wiele, począwszy od rozwoju miażdżycy, prowadzącej do rozwoju choroby wieńcowej i do zawału serca – to jedno z wielu powikłań wieloletniego, nieleczonego nadciśnienia tętniczego. W następstwie choroby wieńcowej może z kolei dojść do rozwoju niewydolności serca. Następstwem nadciśnienia tętniczego może być również udar mózgu.

Jak chronić się przed nadciśnieniem ? Jaki wpływ na poprawę stanu zdrowia ma sam pacjent?

Warto wiedzieć, że nadciśnienie tętnicze ma kilka stadiów: łagodne, umiarkowane i ciężkie. Jeśli ktoś ma tylko podwyższone ciśnienie tętnicze, nieznacznie powyżej wartości 140/90 mmHg, to nasze postępowanie możemy zacząć od zmiany stylu życia. Lekarz przekazuje pacjentowi zalecenia odnośnie do prawidłowej diety, utraty masy ciała, regularnej aktywności fizycznej. Jeśli to nie daje efektów, konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego. Jeśli pacjent znacznie przekroczył określone normą wartości ciśnienia tętniczego, które osiągają wartość powyżej 160/100 mmHg, wówczas konieczne jest zastosowanie od razu farmakoterapii, a dodatkowo wdrożenie radykalnej zmiany stylu życia.

Czy aktywność fizyczna pomaga pacjentom z nadciśnieniem? Czy osobom w zaawansowanym stadium może jednak zaszkodzić?

Jeśli pacjent ma nieuregulowane, wysokie, skaczące wartości ciśnienia, które nie są dobrze regulowane za pomocą leków, to taki pacjent nie powinien wykonywać zbyt dużego wysiłku fizycznego. Dopiero w momencie, kiedy osiągniemy pewną stabilizację wartości ciśnienia, wówczas aktywność fizyczna jest nie tylko dobrze widziana, ale wręcz zalecana, jako ważny element terapii. Co więcej, regularna aktywność fizyczna wspomaga leczenie i może pozwolić na redukcję przyjmowanych przez chorego leków. Ruszajmy się, zdrowo odżywiajmy i unikajmy nadwagi czy otyłości, a wówczas mamy duże szanse na to, że nawet jeśli nasi rodzice bądź rodzeństwo chorowało na nadciśnienie, to my na nie nie zachorujemy, bądź rozwinie się u nas w późniejszym wieku lub nasze zapotrzebowanie na leki obniżające ciśnienie będzie mniejsze.

Dla utrzymania dobrego stanu zdrowia zaleca się umiarkowany wysiłek podejmowany pięć razy w tygodniu. Uniwersalne formy ruchu, odpowiednie niemal dla każdego to: dynamiczne spacery, nordic walking i pływanie.