Lęk przed samotnością u osób dojrzałych

Jednym z najsilniej występujących obaw wśród ludzi jest lęk przed samotnością. Występuje on niezależnie od wieku i płci – przyjrzymy się szczególnemu przypadkowi lęku przed samotnością u osób po 50. roku życia.

Jak dbać o zdrowie psychiczne?

Piramidę zdrowia psychicznego wyróżniają obszary, o które należy zadbać, aby cieszyć się dobrym samopoczuciem oraz spokojnym życiem wolnym od lęków (także lęku przed samotnością). Każdy z tych elementów odpowiada za dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne. Nie możemy wybrać sobie któregoś elementu – aby być zdrowym i szczęśliwym trzeba pamiętać o wszystkich.

Jakie obszary zawiera piramida zdrowia psychicznego?

1. Ciało – jak mawia stare porzekadło „w zdrowym ciele zdrowy duch”.
2. Mózg – nasz najważniejszy organ, który zarządza całym ciałem i myśleniem. Tak jak kondycję fizyczną utrzymujemy poprzez ćwiczenia, tak mózg ćwiczymy, np. ucząc się nowych rzeczy.
3. Myśli – często widzimy, że osoby nieszczęśliwe nie opierają swojego samopoczucia na faktach, a jedynie na wyobrażonych czarnych scenariuszach.
4. Samoocena – aby było Ci z Tobą dobrze, musisz myśleć o sobie dobrze.
5. Ludzie – relacje z innymi to podstawa długiego i szczęśliwego życia.
6. Odpoczynek – równie ważna, co rozwój, jest także regeneracja.

Źródła problemu samotności u osób po 50. roku życia

Powody pojawienia się poczucia samotności u osób dojrzałych i w wieku podeszłym mogą nie być oczywiste, szczególnie dla młodszych pokoleń. Z czego może wynikać poczucie osamotnienia osoby dojrzałej? Najczęściej spotykane powody to^[1]:

1. Problemy zdrowotne.
2. Duma – osoby dojrzałe miewają problem z przyznaniem się do swoich słabości. Bliscy, nie wiedząc o problemie, nie mogą pomóc w jego rozwiązaniu.
3. Różnice pokoleniowe – człowiek starszy może czuć się wyobcowany, nie odnajdując się w nowej rzeczywistości.
4. Śmierć bliskiej osoby,
5. Syndrom pustego gniazda – matki i ojcowie zmagają się z syndromem pustego gniazda – dom, wraz z wyprowadzką dorosłych dzieci, staje się cichy i opustoszały.
6. Zmiana otoczenia – przeprowadza się do dzieci lub domu opieki może wydawać się rozwiązaniem problemu osamotnienia. Bywa inaczej, bo choć w nowym miejscu są ludzie, to nie jest już środowisko znane z codzienności.
7. Nuda – ograniczenie aktywności powoduje nudę, a lęk przed samotnością wzmagany jest poczuciem nieprzydatności, gdy zabraknie na przykład obowiązków zawodowych.

Radzenie sobie z samotnością

Możemy wyróżnić wiele podejść do problemu samotności, w zależności od osobowości i upodobań osoby oraz powodów jej poczucia osamotnienia. Przyjrzyjmy się klasyfikacji^[2] sposobów radzenia sobie z samotnością u osób dojrzałych i starszych.

1. AKTYWIŚCI
   Są to osoby, które z wiekiem zaczynają angażować się w sprawy społeczne i polityczne.
2. NIANIE
   To podejście opiera się na wzięcie pod swoją opiekę dzieci – szczególnie własnych wnuków, ale także podejmując pracę niani.
3. PRACUSIE
   Podejście polega na pozostaniu w pracy lub zaangażowaniu się w inny sposób w życie dotychczasowego środowiska zawodowego.
4. DZIAŁKOWICZE
   Niektórym kontakt z naturą może z powodzeniem pomóc uporać się z osamotnieniem. Opieka nad ziemią pomaga także ustalić sobie cele i wspomaga poczucie przydatności.
5. RELIGIJNI
   Jednym z miejsc łączącym ludzi jest świątynia – niezależnie od wyznania. Poza regularnym spotykaniem innych ludzi, także sama wiara może dać ukojenie lęków.
6. PODRÓŻNICY
   Warto spróbować wycieczek – krajowych i zagranicznych. Obcowanie z nowymi miejscami, poznawanie ludzi i wypoczynek może znacznie poprawić samopoczucie.
7. DOMOWNICY
   Osoba, która nie lubi opuszczać swojego domu, może znaleźć hobby możliwe do realizacji w domu (np. prace ręczne), a nawet przygarnąć zwierzę. Przeczytaj więcej o zaletach posiadania psa.
8. NAUKOWCY
   Zgłębienie się w interesującą dziedzinę pozwala zapomnieć o upływającym czasie i dolegliwościach. Może być także sposobnością do poznania ludzi – na przykład na kursach lub wykładach Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
9. ROZRYWKOWI
   Takie osoby z chęcią zaangażują się w dedykowane dla osób starszych stowarzyszenia (np. związki seniorów), które organizują spotkania i imprezy okolicznościowe.
10. CHOROWICI
    W negatywnej realizacji tego podejścia, możemy obserwować hipochondrię i nadmierne skupienie na własnym cierpieniu. Warto pracować nad tym podejściem, wykorzystując skupienie na zdrowiu, działać proaktywnie – na przykład poprzez aktywność sportową.
11. SPORTOWCY
    Takie osoby dużo czasu spędzają na aktywności fizycznej. Warto rozważyć zapisanie się na zorganizowane zajęcia dla seniorów, na których można poznać nowe osoby, a także ćwiczy się pod okiem specjalisty.
12. ATRAKCYJNI
    Dbanie o swój wygląd, poprawia ich samoocenę. Poczucie atrakcyjności może być pomocne także przy odnawianiu więzi małżeńskiej lub szukaniu nowej miłości. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.
13. PERMANENTNIE SAMOTNI
    Jest to grupa osób, które nie znalazły swojej metody na zaradzenie samotności. Warto odkryć źródło osamotnienia tej osoby i podczas rozmowy pomóc „przyporządkować się” do jednej z powyższych grup. Warto także rozważyć udanie się do terapeuty.

Lęk przed samotnością u osób dojrzałych

Problem lęku przed samotnością u osób dojrzałych i w wieku podeszłym jest złożony – istnieją różne źródła jego występowania (np. syndrom pustego gniazda), a co za tym idzie, także różne metody radzenia sobie z nim. Najważniejsze jest dopasowanie metody do osobowości i upodobań osoby cierpiącej na poczucie osamotnienia – w przeciwnym razie, nie tylko nie uda się rozwiązać problemu, ale narodzi się także nowa frustracja.

Natalia Kocur, psycholog, psychoterapeutka w nurcie poznawczo-behawioralnym. Studia psychologiczne ukończyła na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, a szkolenie terapeutyczne odbyła w Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej w Warszawie. Mieszka i praktykuje w Warszawie. Prowadzi psychoterapię indywidualną oraz stronę internetową z bazą najnowocześniejszej wiedzy na temat zaburzeń lękowych i technikami samopomocy: pokonajlek.pl.

^[1] Wasilewska-Ostrowska K., Samotność osób starszych w kontekście zmian demograficznych. Kultura i Edukacja. 2013;4(97):234-244.

^[2] Wasilewska-Ostrowska K., Samotność osób starszych w kontekście zmian demograficznych. Kultura i Edukacja. 2013;4(97):234-244.